Yeni Koronavirüs (SARS-CoV-2) ilk olarak Çin’in Vuhan şehrinde tespit edilen ve  solunum yolu enfeksiyonu yapan bir virüstür; COVID-19’a sebep olur. Bu hastalık yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı, baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, kas ve eklem ağrısı, halsizlik, koku ve tat alma duyusu kaybı, ishal gibi belirtilerle kendini gösterir.

Koronavirüsler (CoV) tek zincirli RNA’ya sahip, zarflı, yüzeyinde protein çıkıntıları olan büyük bir virüs ailesidir. Hafif ve orta derecede şiddetli solunum yolu hastalıklarının yanı sıra MERS (Orta Doğu Solunum Sendromu), SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) ve COVID-19 gibi şiddetli seyreden hastalıklardan da sorumludur.

Kesin tanı moleküler testlerle konulmaktadır. Bu testler kişiden alınan boğaz ve/veya burun sürüntüsünde virüsün genetik materyalinin aranması prensibine dayanır. Ülkemizde tanı PCR testi ile konulmaktadır. 

Hastalığın ortaya çıkmasını engellemek üzere geliştirilmiş bir ilaç bulunmamaktadır. Hasta kişiler Sağlık Bakanlığının yayınlamış olduğu rehberlere göre tedavi edilmektedir.  

Hastalık; yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı, baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, kas ve eklem ağrısı, halsizlik, koku ve tat alma duyusu kaybı, ishal gibi belirtilerle kendini göstermekle birlikte herhangi bir belirti göstermeyen hastalar da mevcuttur.  

Elde edilen veriler doğrultusunda, ileri yaştakiler, gebeler ve diyabet, astım, KOAH gibi kronik hastalığı olanlarda enfeksiyonun ağır seyretme riski yüksektir.

- Bakanlığımız tarafından hastalıkla ilgili dünyadaki gelişmeler ve hastalığın uluslararası yayılımı yakından takip edilmektedir.
- Koronavirüs Bilim Kurulu oluşturulmuştur.
- 7/24 çalışma esasına göre ekipler oluşturulmuştur.
- Dünya Sağlık Örgütünün önerileriyle paralel olarak gerekli önlemler alınmıştır/alınmaktadır.
- Havalimanları ve deniz giriş noktaları gibi stratejik bölgelerde önlemler alınmış, hastalık şüphesi varlığında yapılması gerekenler belirlenmiştir.
- Hastalığa yönelik tanı, olası vakada uygulanacak prosedürler, korunma ve kontrol önlemleriyle ilgili bir rehber hazırlanmıştır. Tespit edilen vakalara yönelik yönetim algoritmaları oluşturulmuştur ve ilgili tarafların görev ve sorumlulukları tanımlanmıştır. Rehber sürekli güncellenmektedir.

COVID-19 için geliştirilmiş farklı türde aşılar mevcuttur.  COVID-19 aşıları hakkında daha fazla bilgi için: https://covid19asi.saglik.gov.tr web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Akut solunum yolu enfeksiyonlarının bulaşma riskini azaltmaya/önlemeye yönelik öneriler, COVID-19 için de geçerlidir.
- Kişiler arası sosyal mesafenin korunması sağlanmalıdır.
- Kapalı mekanlarda ve sosyal mesafenin korunamadığı açık alanlarda mutlaka maske ile durulmalı, maske nemlendikçe değiştirilmeli ve maskenin dış yüzeyine dokunulmamalıdır.
- El hijyenine önem verilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol içerikli el antiseptiği kullanılmalıdır.
- Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlere dokunulmamalıdır.
- Hasta insanlarla temastan kaçınılmalıdır.
- Özellikle hasta insanlarla veya bu insanların çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller yıkanmalıdır.
-Öksürme ve hapşırma sırasında maske çıkarılmamalı ve sonrasında maske uygun el hijyeni sağlanarak değiştirilmelidir.

Virüsler cansız ortamlarda kısa süre sonra ölmektedir. Bu nedenle mektup veya kargo paketlerinden COVID-19 bulaşması beklenmemektedir. Dünya Sağlık Örgütü, CDC ve ECDC’nin bu konuda kısıtlaması yoktur. Esas bulaş yolu virüsü taşıyan kişi ile yakın temastır. Kargoyu getiren kişiyle yakın temas edilmemeli, paket alındıktan sonra eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalıdır.

Burnu tuzlu suyla yıkamanın COVID-19’dan korunmaya faydası olacağı düşünülmemektedir.

Sirke kullanmanın COVID-19’dan korunmaya faydası olacağı düşünülmemektedir.

Test sonucunuzu Bakanlığımızın E-nabız uygulaması üzerinden kolayca öğrenebilirsiniz. Eğer bilgisayarınız veya akıllı telefonunuz yoksa aile hekiminizden öğrenebilirsiniz.

Yakın temaslıların ve COVID-19 hastalarının karantina ve izolasyon süreleri aşılı olma veya aşılı olmama durumuna göre değişkenlik göstermekte olup ayrıntılı olarak “Temaslı Takibi, Salgın Yönetimi, Evde Hasta İzlemi ve Filyasyon Rehberi”nde yer almaktadır. 

Hayır. Sağlık ihtiyaçlarınız için her zaman sağlık kuruluşlarına başvurabilirsiniz. Bu başvuru sırasında maske, sosyal mesafe ve temizlik kurallarına uymalı, diğer kişilerle sosyal mesafeyi korumalı ve sizinle temas edecek sağlık çalışanlarına durumunuzu bildirmelisiniz. Sağlık kuruluşuna varsa özel aracınızla gitmeli, yoksa 112 acil sağlık ekiplerinden yardım almalısınız.

İlaçlarınızı muhakkak hekiminizin önerdiği şekilde kullanınız.

COVID-19 hastası ya da temaslısı olduğunuzda aile hekiminiz ve il/ilçe sağlık müdürlüğü ilk aramasında durumunuz hakkında ve yapmanız gerekenler konusunda sizi bilgilendirecektir. Sonrasında ise belirlenen günlerde sizi arayarak genel sağlık durumunuzu soracak, sizi izleyecek, gerekirse il/ilçe sağlık yönetimi, hastane veya 112 acil sağlık ekipleri ile iletişim kurarak sağlık durumunuz hakkında onları bilgilendirecektir. Eğer hasta değil, temaslı iseniz sizde Koronavirüs hastalığı gelişip gelişmediğini anlamak amacıyla sorular soracak, gerekli hallerde eve gelerek numune alınmasını sağlayacak ya da sizi hastaneye yönlendirecektir.

Geçici olarak bulunduğunuz yerde PCR test sonucunuz pozitif olarak saptanırsa izolasyon sürenizi geçirmek üzere özel aracınızla (toplu taşıma kullanmamak şartıyla) asıl ikamet yerinize yolculuk edebilirsiniz. Ancak bu yolculuk sırasında mola vb. gibi durumlarda diğer kişilerle temas edilmemelidir.  

İzolasyon ya da karantina uygulamasında sağlık yönetiminin amacı diğer kişilerle olan teması engellemek ve bu yolla hastalığın yayılmasını durdurabilmektir. Bu nedenle adres değişikliği yapmak, temasa sebep olacağı için uygun bulunmamaktadır. Ancak yaşlı ya da çocuklar gibi bakıma muhtaç durumdaki kişiler için mümkün olan en az temasla ilçe sağlık yönetimleri ile görüştükten sonra adres değişikliği yapılmaktadır.

Hayır. Filyasyon çalışmaları sırasında sağlık personeli, testi pozitif çıkan kişi ile görüştükten sonra temaslıları belirlemektedir. Temaslı olarak ismi bildirilen bireylerle iletişim kurularak temasın doğruluğu onaylatılır. Daha sonra isim sisteme girilir ve sonrasında silinemez.

Emzirmek, bebeğin büyümesi ve gelişmesi için önceliklidir. Bu nedenle annenin bebeğini emzirmeye devam etmesi önerilir. Ancak anne hasta olduğu dönemde, bebeğinin bakımını yaparken ve emzirirken bütün izolasyon kurallarına uymalıdır. Bebeğini emzirmeden önce ellerini yıkamalı, maskesini takmalı ve meme başı temizliği yapmalıdır. Sonrasında bebeğini güvenle emzirebilir. Eğer anne, Koronavirüs nedeniyle ilaç kullanıyor ise bebeğini emzirmemesi ve ilaç kullandığı süre boyunca sütünü sağıp  dökmesi önerilmektedir. Anne,  ilaç tedavisi bittikten 24 saat sonra emzirmeye tekrar başlayabilir.

İzolasyon süresi dolduktan sonra kişi bulaştırıcı kabul edilmez. Ancak, izolasyon süresi biten kişi, kurallar gereği evinin dışına çıktığı zamanlarda maske takmaya devam etmek zorundadır. Ayrıca sosyal mesafe kuralına uymak sadece Koronavirüs’ten değil, birçok bulaşıcı hastalıktan korunmak için etkili bir yöntemdir.

Hayır. Size önerilen izlem süresi bittikten sonra gündelik hayatınıza ve işinize dönebilirsiniz. 

Hastalığınız süresince hastanede yatışlı olarak tedavi edilirseniz sizi takip eden hekim, evinizde tedavi görürseniz aile hekiminiz tarafından Bakanlığımızın E-rapor sistemi aracılığıyla sağlık raporunuz düzenlenebilir. Ayrıca ilçe sağlık müdürlüklerinden evinize filyasyon için gelen ekipler de talebiniz halinde rapor düzenleyebilmektedirler.

Saha ziyareti sırasında, COVID'li bireyle aynı evi paylaşan kişilerde hastalık belirtisi olması durumunda filyasyon ekiplerince eve gelinerek test numunesi alınmaktadır.

Sınava girmeden önce sınavı yapacak kurumun internet sayfasını kontrol ederek vaka ve temaslıların sınava alınma durumu hakkında bilgi edinebilirsiniz. Bu kişilerin sınava alınması durumunda uyulacak kurallar ilgili kurumlar tarafından açıklanmaktadır. Eğer sınava alınma durumu söz konusu olur ise sınava giderken maskenizi takın ve sınav girişinde sınav görevlilerine hasta ya da temaslı olduğunuzu bildirin.

Evinizde ya da apartmanınızda 1/100 sulandırılmış çamaşır suyuyla (5 litre suya küçük çay bardağının yarısı kadar çamaşır suyu) temizlik yapmanız ve ortamı havalandırmanız yeterli olacaktır. 

- İzolasyon süresince eve ziyaretçi kabul etmemelisiniz.
- Başka kişi/kişiler ile aynı ortamı paylaşmak zorunda kaldığınız zaman tıbbi maske takmalısınız.
- Yemeğinizi aile bireylerinden ayrı, farklı bir odada yemelisiniz.
- Bol su tüketmeye ve sağlıklı beslenmeye özen göstermelisiniz. 
- Ev halkına bulaş riskini önlemek için mümkünse farklı bir odada, mümkün değil ise iyi havalanan bir odada oturmalısınız. Aile bireyleriyle aranızda en az 2 metre mesafe olmalı ve tıbbi maske takmalısınız. Maskenizin nemlenmesi halinde yenisi ile değiştirmelisiniz. Özellikle evde yaşayan 60 yaş üstünde ve/veya COVID-19’un ağır seyredebileceği risk faktörü olan bireyler varsa mümkünse aynı evde bulunmamalı ya da temas riskini en aza indirilmelisiniz.
- Ev içindeki hareketinizi olabildiğince sınırlı tutmalısınız.
- Varsa ayrı tuvalet ve banyo kullanmalısınız.
- Ortak tuvalet ve banyo kullanılıyorsanız bu alanlar iyi havalandırılmalıdır. Banyo ve tuvaletler günde en az bir kez 1/100 oranında sulandırılmış çamaşır suyuyla temizlenmelidir. (1/100 sulandırılmış çamaşır suyu hazırlanışı: 5 litre suya küçük çay bardağının yarısı kadar çamaşır suyu konularak hazırlanır.)
- Öksürme veya hapşırma sırasında ağız ve burnunuzu mendille (tercihen tek kullanımlık kağıt mendille) kapatmalı, kullandığınız kirli mendili de iç içe geçirilmiş bir naylon poşetle ağzını sıkıca kapatarak atmalısınız. Öksürme ve hapşırma sonunda ellerinizi mutlaka yıkamalısınız.
- Kişisel eşyalarınızı başkaları ile paylaşmamalı, ev halkının bardak, tabak, havlu gibi eşyalarını kullanmamalı; eğer kullanmanız gerekirse bunlar, su ve sabunla yıkanmalıdır. Kullandığınız kıyafetler, havlu, çarşaf gibi tekstil ürünleri 60-90°C’de deterjan ile yıkanmalıdır.
- Odanızın temizliği esnasında eldiven ve maske kullanılmalıdır. Solunum yolu veya vücut çıkartıları ile kirlenme olması durumunda su, sabun veya deterjanla temizlik yaptıktan sonra, tüm yüzeylerin 1/100 normal sulandırma ile hazırlanmış çamaşır suyuyla temizlenmesi gerekir. Belirgin şekilde kirlenme olduğunda ise 1/10 normal sulandırma ile hazırlanmış çamaşır suyu kullanılmalıdır. 

İzolasyon süreniz dolduktan bir gün sonra Bakanlığımızın sistemi otomatik olarak HES kodunuzu düzeltecektir. 

Özellikle ateş düşürücü ilaç içmenize rağmen düşmeyen ateşiniz ya da nefes darlığınız varsa maskenizi takarak sağlık kuruluşuna müracaat etmelisiniz, ya da şikayetleriniz kendinizin hastaneye başvurmasını önleyecek kadar şiddetli ise 112’yi arayarak durumunuzu bildirmelisiniz. 

İzolasyon süresinin sonunda hastalara tekrar test önerilmemektedir. Ancak yapılmış ve pozitif saptanmış ise genel sağlık durumunuzun iyi olması durumunda ek bir tedavi uygulanmamaktadır. Ancak, şikayetleriniz artarak devam ediyorsa tekrar sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.

Kişiler Koronavirüs hastası ile temas etmesinden dolayı temaslı olarak kayıt edilmekte ve karantinaya alınmaktadır. Koronavirüs hastası olan kişinin akibeti (hasta kişinin iyileşme durumu veya hayatını kaybetmesi) temaslı süreci için belirleyici bir durum değildir. Karantinadaki amaç sizi hastalık yönünden takip etmek ve hastalığın belirtilerini erken dönemde tespit edebilmektir. Ayrıca bu yolla, hasta olmanız durumunda diğer kişilere hastalığın bulaşması da engellenecektir. 

Hasta kişinin vefat etmesi durumunda kişi, COVID-19 hastalığı dışındaki ölümlerde olduğu gibi normal şekilde defnedilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus mevtayı yıkayacak görevlinin yıkama sırasında eldiven, maske, gözlük/yüz koruyucu ve sıvı geçirmez önlük kullanması dışında ek bir uygulama önerilmemektedir. Cenazenin kabre yerleştirilmesi sırasında sadece eldiven kullanılması yeterlidir. Defin işlemi sırasında mesafe ve maske kullanımı kurallarına uyulmalıdır. Defin hizmetleri, büyükşehir olan illerde belediyeler, diğer illerde ise müftülükler tarafından sunulmaktadır.

https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/37704/0/covid-19rehberimorgvedefinhizmetleripdf.pdf

Kolluk kuvvetlerine iletebilirsiniz.

Hayır, yapılmıyor.

Belirlenen sağlık kurumlarında ve Bakanlığımız tarafından yetkilendirilen özel hastane, laboratuvarlarda 170 TL karşılığında test yaptırabilirler.

Her ülkenin kuralları farklı olduğundan ülkeler farklı zamana ait test isteyebilmektedir. Bu nedenle ülkenin talebi, uçuş saatiniz ve bulunduğunuz ildeki laboratuvar sonuçlandırma sürelerini dikkate alarak karar vermelisiniz.

COVID-19 semptomları ile sağlık kurumuna başvuru yaptığınızda vaka modülünden sisteme kaydınız yapılır. Test verdikten 4 saat sonra izolasyon süreniz başlar ve 20 saat devam eder. Test sonucunuz çıkana kadar sistemde aktif kalırsınız ve karantinada kalmanız gerekir. Test sonucunuz negatif olarak sisteme yansıdıktan sonra süreciniz karantinadan düşer. Kurumlarca yapılan haftalık taramalarda bu izolasyon uygulanmamaktadır.  

Evet kalabilir. Ancak endişe verici varyantlar ile enfekte hastalar mümkün olduğunca tek kişilik odalarda kalmalıdır. Birden fazla hastanın aynı ortamda bulunması durumunda ortamda virüs miktarı fazla olacağından havalandırma ve temizlik sık aralıklarla yapılmalıdır.  .  

COVID testi pozitif olan bireylerin ihtiyaçları eğer ulaşabileceği bir yakını yoksa Vefa Destek Grupları tarafından karşılanmaktadır.112,155 ve 156 numaralı hatlardan vefa destek gruplarına ulaşabilirsiniz. 

Evet, hastalığa ait bilimsel veriler hastalığı geçiren kişilerde daha sonra hastalığın tekrar geçirilebildiğini göstermektedir. Bu nedenle hastalığı geçirmiş kişilerin izolasyon süresi sonunda da maske ve mesafe kurallarına uyarak günlük yaşamlarına devam etmeleri gerekmektedir.

Solunumda güçlük,
Kalıcı ve geçmeyen göğüs ağrısı,
Uyku hali gelişmesi durumunda 112’yi aramalısınız

COVID-19 hastalığının sivrisinek yoluyla insanlara bulaştığı konusunda herhangi bir bilimsel veri veya kanıt bulunmamaktadır. Şu ana kadar sivrisinek yoluyla insanlara bulaşan bir COVID-19 vakası bildirimi olmamıştır.

Karantina altındaki bir kişiyle görüştüyseniz, sosyal mesafe, maske ve hijyen uygulamalarına dikkat etmeniz, hastalık semptomları açısından kendinizi takip etmeniz önerilir. 
Görüştüğünüz kişide COVID-19 ortaya çıkarsa kendinizde semptom takibi yapmanız ve hastalık semptomları ortaya çıktığında maske takarak en yakın sağlık kurumuna başvurmanız gereklidir.

COVID-19 belirtileriniz (ateş, öksürük, solunum güçlüğü vb.) varsa, size en yakın sağlık kurumuna başvurmanız gerekmektedir. Hekiminiz, gerek görürse sizden test isteyecektir.

Hayat Eve Sığar (HES) Kodu, Kontrollü Sosyal Hayat döneminde ulaşım, kurum ziyareti veya bireysel iletişim gerektiren kamusal alanlarda bulunma durumunda COVID-19 açısından herhangi bir risk taşıyıp taşımadığınızı güvenli şekilde paylaşmanızı sağlayan ve böylece salgının takibine destek olan bir uygulamadır.

HES Kodu, Hayat Eve Sığar uygulaması üzerinden, kısa mesaj uygulaması (SMS) veya e-Devlet Kapısı üzerinden alınır.

Hayat Eve Sığar uygulaması üzerinden HES Kodu almak için “HES Kodlarım” bölümüne girilir. “Yeni Kod Ekle” butonuna tıklanır. “Benim İçin” veya “Çocuklarım İçin” seçeneklerinden biri ve kod kullanım süresi seçilir. HES Kodu ve koda ait karekod oluşturulur. Kod geçerlilik süresi olarak “Süresiz” seçeneği işaretlendiğinde, HES Kodu 18 ay geçerli olacaktır.

Kısa mesaj (SMS) yoluyla HES Kodu almak için HES yazıp aralarında boşluk bırakarak sırasıyla T.C. Kimlik Numarası, T.C. Kimlik Seri Numarası’nın son 4 hanesi  ve talep edilen paylaşım süresi (gün sayısı olarak) aralarında boşluk bırakılarak yazılır ve 2023’e kısa mesaj (SMS) olarak gönderilir. (Örnek: HES 12345678901 1234 30)
Gelen iki mesajdan ilki HES Kodu’nu, ikincisi koda ait karekodu içerir.

Kısa mesaj (SMS) göndererek HES Kodu alırken mesajın sonunda paylaşım süresi (gün sayısı olarak) belirtilmezse kodun süresi 1 yıl ile sınırlı olacak mesajın sonuna paylaşım süresi gün sayısı yazıldığında ise HES Kodu yazılan gün sayısı kadar geçerli olacaktır.

e-Devlet Kapısı üzerinden HES Kodu almak için “Kurumlar” sekmesinden “Sağlık Bakanlığı” bölümüne girilir. “HES Kodu Üretme ve Listeleme” başlığına tıklanarak işleme devam edilir.

e-Devlet Kapısı üzerinden HES Kodu üç adımda alınır.

1. adım: “Kodun Üretileceği Kişi Seçimi” ekranından “Kendi Adıma” ve “18 Yaşını Doldurmamış Çocuğum Adına” seçeneklerinden uygun olan tıklanır.

2. adım: “Kod Bilgileri” ekranından kod geçerlilik süresi seçilir. Kod geçerlilik süresi olarak “Süresiz” seçeneği işaretlendiğinde, HES Kodu 18 ay geçerli olacaktır. “Süreli” seçeneği işaretlendiğinde, ekrana gelen takvimden kodun geçerlilik süresi belirlenir.

3. adım: HES Kodu alma işlemi tamamlanır.
HES Kodu hakkında detaylı bilgi almak için https://hayatevesigar.saglik.gov.tr/ web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

COVID-19 hastalarının izolasyon süreleri sona erdiğinde genel durumları iyi ise grip aşısı olmalarına engel yoktur. Uygulanacak aşıya alınacak yanıt açısından lenfopeni, glukortikoid ve kullandığı diğer ilaçlara bağlı immünsüpresyon gibi durumlar göz önüne alınarak aşı yapılma kararının ve zamanının kişiyi takip eden hekim tarafından değerlendirilmesi önerilir. 
Temaslılar için karantina süreleri bittikten sonra grip aşısı uygulanmasında sakınca yoktur.

KAYNAK: T.C. Sağlık Bakanlığı Covid-19 Bilgilendirme Platformu

https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66125/sikca-sorulan-sorular-halka-yonelik.html