Akraba Evlilikleri

Akraba evliliği aynı soydan gelen iki kişinin evlenmesi anlamına gelir. Akraba evliliği toplumumuzda birçok ülkede olduğu gibi ciddi bir tıbbi sorundur. Genetik hastalıkların sıklığını olumsuz etkilemesi nedeniyle üzerinde önemle durulması ve tartışılması gerekir.

 

Akraba evliliklerinin farklı derecelerde karşımıza çıktığına dikkat çeken Hastanemiz Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Opr. Dr. Engin Palaz, “Ülkemizde akraba evliliği denince sıklıkla kardeş çocuklarının evliliği gözleniyor. Yani hala-dayı çocukları veya amca çocuklarının evliliği gibi. Bu, birinci derece yakınlık olarak kabul ediliyor” dedi.

 

 

Akraba evliliklerinin çocuklarda kalıtsal hastalıklara sebep olduğunu belirten Opr. Palaz, “Akraba evliliği demek genetik olarak yakın olanların daha da yakınlaşması, gen denilen bilgi havuzunun ortaklığı anlamına geliyor. İki üreme hücresi birleştiğinde ortak bilgileri kendi yapısından alacaktır. Eğer o ortak bilgiler içinde sağlıksız bir yapı,hastalıklı bir gen varsa ortaya çıkma olasılığı elbette daha fazla olacaktır. Akrabalık derecesi bu benzerlikleri bir araya  getirme şansını biraz daha arttıracaktır” diye konuştu.

 

“Tıpta kabul edilen, tüm evlilikler için geçerli olan, herhangi bir anormallik olma olasılığı yüzde 3 kadardır” diyen Opr. Dr. Palaz,  bebeklerde yüzde 3 oranında anormallik görülmesinin beklenen bir durum olduğunu kaydetti.

 

Bu olasılığın büyük küçük bütün anormallikleri kapsayabileceğini anlatan Opr. Palaz, akraba evliliklerinde bu oranın yüzde 4,5-5 oranına çıktığına vurgu yaptı.

 

Bu oranın normalin yaklaşık 2 katına karşılık geldiğine dikkat çeken Opr. Dr. Palaz, şöyle devam etti:

 

“Akraba olmayan bir kişi ile evlilikte bu oran yüzde 3 iken akraba evliliğinde yüzde 5’e çıkabilmektedir. Eğer ailede bilinen bir gen hastalığı (Örneğin Fenilketonuri öyle bir hastalıktır), anne ve babada taşıyıcılık varsa hastalığın çocuklarda görülme şansı yüzde 25’tir. Bu olasılığın akraba evliliğiyle doğrudan ilişkisi olması gerekmez, zaten gen bozukluğu bilinmektedir.”

 

 

Bir kişide aynı görevi gören 2 gen bulunduğunu anımsatan Opr. Dr. Palaz, herhangi bir enzimin oluşumunda anne ve babadan geçen iki genin etkin olduğunu söyledi.

 

“Bu genlerden biri bozuk olur yani çalışmazsa o enzimin görevi eksik olur” diyen Opr. Dr. Palaz, şu değerlendirmeyi yaptı:

 

“Eğer enzimin görevi çok önemliyse yaşam kalitesini etkileyebilir ama öldürmez. Belki de hiç farkedilmez. Ama iki gende bozuksa işte o zaman hastalık ortaya çıkar. Böyle tek gen bozuk iken yaşamı fazla etkilemeyen duruma taşıyıcılık denir. Hastalık açık olarak yoktur, fakat bozuk gen taşınmaktdır. Bu kişi kadın veya erkek aynı bozuk genli birisiyle evlenirse çocuklarında hastalık çıkma olasılığı yüzde 25 gibi yüksek bir olasılığa erişir. İşte akraba evliliklerinde taşıyıcılık biliniyorsa hastalık riskinin fazla olacağını bilmek gerekir”.

 

 

Kansızlık olarak bilinen Talasemi veya Akdeniz Anemisi’nin de böyle bir hastalık olduğunu vurgulayan Opr. Dr. Palaz, sözlerini şöyle sürdürdü: “Taşıyıcılar pek sorun yaşamazalar ama iki bozuk gen bir çocukta bulunursa ölümcül olabilir. Eşlerin kan gruplarıyla uygunsuzluk olmaması akraba evliliklerinde hiçbir sorun olmayacak anlamına gelmez. Kan grupları en fazla Rh uygunsuzluğunda dikkat edilmezse sorun olur. Kan uyuşmazlığının akraba evlilikleri ile bir ilgisi yoktur.

 

Akraba evliliklerinde önemli olan gizli bozuk genin ortaya çıkış olasılığının artmasıdır. Herkesin bir gen haritasının çıkarılabileceği ileri yıllarda kimlerin evlenebileceği belki daha kolay olacak. Şimdilik Talasemi için bir rutin uygulama var.”

 

 

Bazı hastalıkların çok faktörlü ve aynı ailelerde ortaya çıkma olasılıklarının da fazla olduğunu belirten Opr. Dr. Palaz, bunları şöyle sıraladı: “(Kistik Fibrosis), (Orak Hücreli Anemi) gibi çekinik genlerin biraraya gelmesiyle oluşan hastalıklar hep aynı düşünceyle ailede ortaya çıkar. Örneğin şeker hastalığının bir kısmı böyledir. Hele BRCA1 -2  mutasyonları olan meme kanseri aynı ailelerde çıkma olasılığı çok fazladır. Alzheimer de Akondroplazi (cam çocuk), kolon kanseri, ailesel hiperkollesterolemi gibi geni çekinik değil de baskın olan hastalıklar aynı ailelerde çok görülür. Yine bazı ailelerde sadece erkek çocuklarında Duchenne tipi kas hastalığı ve hemofili gibi hastalıklar oluşur.”

 

 

Akraba evliliklerinde ailelere genetik danışmanlık verilmesinin en iyi yaklaşım olacağını ifade eden Opr. Dr. Palaz, sözlerini şöyle tamamladı: “O ailede bilinen bir hastalık yok ise nispeten düşük olasılıklar söz konusudur. Tesadüfen oluşan bozukluklar, bizim mutasyon dediğimiz durumlar herkes için geçerlidir. Olağan yüzde 3’lük olasılık varken yüzde 5’e çıkarmak yerine akraba evliliklerinden uzak durmak yerinde olacaktır.

 

Akraba evliliklerinde toplumumuzda sanırım en büyük etken dini etkenler olmaktadır. Dinen nikah düşüyor olması yeterli görülmektedir. Bu yüzden kardeş çocuklarının evliliği azalmamaktadır. Miras veya varlık bölünmesinden kaçınma diğer bir neden olabilir. Bilimsel yaklaşım bize akraba evliliklerinin azaltılmasını önermektedir.”