Astım ve astım atakları

Astım sürekli tedavi gerektiren yaygın ve uzun süreli bir akciğer rahatsızlığıdır.  Belirli tetikleyicilere maruz kaldığında iltihaplanabilen, daralarak nefes almada zorluğa yol açar ve hava yollarında hassasiyete neden olur.

Astım semptomları genellikle çocuklukta başlamakla birlikte her yaşta gelişebilir, bu durumun çoğu zaman kesin ve kalıcı bir tedavisi olmamakla birlikte ancak iyi bir eylem planı ile hastalık kontrol edilebilir.

Astım neden olur?

Astım semptomları kişiye özeldir ve kaybolup tekrar ortaya çıkabilir. Astımda nefes darlığı, öksürük (gündüz veya gece), hırıltı ve göğüste sıkışma semptomlardan bir veya daha fazlasının görülmesi mümkündür.

Bu semptomların farklı nedenleri olabilir. Bu nedenle astımdan şüphelenilen durumlarda doktora başvurulması gerekir.

Astım krizinde ne olur?

Astım krizinde, solunum yollarının etrafındaki kaslar artan mukus üretimi ile şişebilir ve iltihaplanabilir. Bu da nefes almada zorluk, konuşma güçlüğü, hırıltı, dudaklarda mavi renk ve sıkıntı hissi gibi semptomlardan bir veya daha fazlasına neden olabilir.

Astım atağını yönetmek

Astım atağını yönetmek için yapılması gerekenleri şöyle sıralayabiliriz:

1. Derhal astım inhalerinizden ‘kurtarıcı ilacınızdan’ 1 puf alın, gerekirse her 30-60 saniyede bir maksimum 4 puf olacak şekilde tekrarlayın veya maskeli buhar cihazınız ile bir doz ‘kurtarıcı ilacınızdan’ daha önce doktorunuzun önerdiği şekilde çocuğunuza kullanın.
2. Çocuğu sakinleştirmeye ve dik oturtmaya çalışın (bu, daha kolay nefes almasını sağlar).
3. Çocuğunuz daha kötü hissediyorsa, derin 10 nefes aldırın ve daha iyi hissetmiyorsa, ambulans çağırın.
4. Ambulansın gelmesi 15 dakikadan uzun sürerse 1’inci adımı tekrarlayın.

Astım eylem planı nedir?

Astım eylem (veya yönetim) planı, çocuğun astımını kontrol etmeye yardımcı olmak için çocuğun doktoruyla birlikte oluşturulan yazılı bir plandır.  

Astım eylem planının amacı alevlenmeleri ve acil servis ziyaretlerini azaltmak veya önlemektir. Yazılı bir astım eylem planının uygulanması, çocuğun astım semptomları olmadan normal günlük aktivitelerini yapmasına yardımcı olabilir.

Her çocuğun astımı farklı olabilir, dolayısıyla her eylem planının da öyle olması gerekir.

Her astım eylem planı şu kriterleri kapsamalı:

*Hangi ilaçları ne zaman almalı,

*Olası tetikleyicilerin listesi,

*Alevlenmelerin erken belirtileri ve meydana gelirse ne yapılması gerektiği,

*Tam bir alevlenmeyi nasıl yönetileceği,

*Astım atağı için ne zaman acile başvurulmalı.

Çocuk PEF metre kullanıyorsa, plana ‘en iyi kişisel’ değerinin eklenmesi gerekir. Böylece yeni değerleri karşılaştıracak bir veri meydana gelir.

Eylem planı nasıl okunur?

Birçok eylem planında ebeveynin çocuklarının astımına nasıl bakılacağını anlamalarına yardımcı olmak için renk kodlu bir sistem kullanılır. Yaygın olarak kullanılan ‘bölge sistemi’ trafik ışığının kırmızı, sarı ve yeşil renklerine dayanmaktadır. Eylem planları, çocuğun hangi ‘bölgede’ olduğunu tespit etmeye yardımcı olmak için semptomları, PEF değeri veya her ikisini kullanır.

Yeşil bölge veya güvenlik bölgesinin çocuğun kendini iyi hissettiğinde astımın nasıl yönetileceğini açıklar.

Yeşil bölgenin belirtileri şöyle özetlenebilir:

*Solunum rahattır,

*Öksürük veya hırıltı yoktur,

*Günlük aktivitelerini yapabilir,

*Gece boyunca rahat uyuyabilir.

Sarı bölge veya diğer adıyla dikkat bölgesi doktora ne şartlarda ulaşılacağını açıklar. Astımın kötüleştiğini gösteren işaretlerdir. Ayrıca çocuğun astımını kontrol altına almak için hangi ilaçların ekleneceğini de açıklar.

Uyarı bölgesi olarak da bilinen sarı bölgenin belirtileri şunlardır:

*Hafif nefes darlığı,

*Öksürük, hırıltı veya göğüste sıkışma,

*Günlük aktiviteleri yapmakta bazı zorluklar,

*Semptomlardan dolayı uyku bozukluğu,

*Soğuk algınlığı veya grip belirtileri.

Kırmızı bölge veya diğer adıyla tehlikeli bölge alevlenme şiddetli olduğunda ne yapılması gerektiğini açıklar. Belirtileri şunlardır:

*Ciddi solunum problemleri,

*Günlük aktiviteleri yapmakta zorluk,

*Yürüme ve konuşma zorluğu,

*Kurtarıcı ilaçların sık kullanma gerekliliği.

Astım eylem planındaki önerilere uymak, alevlenmelerin önlenmesine yardımcı olur.

Astım eylem planını kimler bilmeli?

Çocuğun da planı öğrenmesi sağlanmalı ve daha büyük çocuklar hangi adımları atabileceklerini ve ne zaman yardım almaları gerektiğini bilmelidir.

Eylem planı çocuğun gittiği her yere götürülmelidir. Bir kopyası evde iyi bilinen bir yerde saklanmalı ve bir kopyası okul hemşiresine, öğretmenlere ve çocukla ilgilenen herkese verilmelidir. Eylem planı bakım verenlere anlatılmalıdır. Böylece takip etmeleri daha rahat olacaktır. Güncel tutmak için plan en az 6 ayda bir doktorunuzla gözden geçirilmelidir. Ne zaman bir değişiklik olursa ‘örneğin çocuğunuzun ilaç dozu değişirse’ tüm bakıcılara ve öğretmenlere yeni kopyalar verilmelidir.