ENDOKRONOLOJİ /

Glüten intoleransı

Glüten intoleransı “Çölyak dışı glüten duyarlılığı” olarak da bilinmektedir. Toplumun yüzde 10-15 kadarında görülen glüten intoleransında ishal, şişkinlik, karında huzursuzluk veya ağrı gibi yakınmalar görülebileceği gibi baş ağrısı, halsizlik, dikkat eksikliği ve ağız içinde tekrarlayan yara gibi diğer bulgular da görülebilir.

Glütenin buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan bir protein olduğunu belirten Prof. Dr. Mehmet Baştemir, “Çölyak, glüten intoleransı, dermatitis herpetiformis ve glüten ataksisi glüten ile ilişkili hastalıklardır” dedi.

Prof. Dr. Baştemir, “Yaklaşık 40 yıl önce tanımlanan glüten intoleransı klinik olarak Çölyak hastalığına benzeyen ancak laboratuvar testleriyle Çölyak hastalığından ayırt edilen bir klinik durumdur. Çölyak hastalığı ise glüten intoleransının en şiddetli formudur” diye konuştu.

ÇÖLYAK HASTALIĞI

“Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olanlarda glüten maruziyeti ile gelişen ince bağırsağın emilim bozukluğudur” diyen Prof. Dr. Baştemir, çocukluk ve erişkin dönemlerini etkileyen bu hastalığın her yaşta ortaya çıkabildiğini bildirdi.

En sık görülen şikâyetlerin karın ağrısı, şişkinlik, kilo kaybı ve kronik ishal olduğunu anlatan Prof. Dr. Baştemir, şunları kaydetti:

“Çölyak hastalığında tip 1 diyabet ve lenfoproliferatif hastalıklarla ilişki gösterilmiş olup artmış ölüm oranı görülebilmektedir. Çölyak hastalığı taramasında anti gliadin (AGA), anti endomisyum (EMA) ve anti doku transglutaminaz (TTG) antikorları kullanılmaktadır.

Antikor pozitif olup histolojik olarak Çölyak hastalığı kriterlerini karşılamayan hastalar potansiyel Çölyak hastası olarak değerlendirilmektedir. Şikâyetleri olup antikorları negatif bulunan, biyopside Çölyak hastalığının tanısal özellikleri taşımayan ve glütensiz diyete yanıt alınan hastalarda glüten intoleransı düşünülmelidir.”

GLÜTEN İNTOLERANSI

Glüten intoleransının “Çölyak dışı glüten duyarlılığı” olarak da bilindiğini belirten Prof. Dr. Baştemir, toplumun yüzde 10-15 kadarında glüten intoleransının görüldüğüne dikkat çekti.

Glüten maruziyetiyle tipik şikâyetleri olup buğday alerjisi olmadığı tespit edilen, laboratuvar testleri negatif olan ve biyopside ince bağırsak yapısı normal olanlarda glüten intoleransının akla gelmesi gerektiğine vurgu yapan Prof. Dr. Baştemir, şöyle devam egtti:

“Glüten intoleransı için henüz tanımlanmış bir belirteç yoktur. Glüten intoleransında da Çölyak hastalığı gibi genetik yatkınlık saptanmıştır. Glütene maruz kalma ile tipik şikayetleri olan hastalarda EMA ve TTG antikorları negatif ve ince bağırsak biyopsisi normal olarak tespit edilirse glüten intoleransı akla getirilmelidir. Uygun hastalara buğday alerjisine yönelik olarak cilt testi ve Ig E ölçümleri yapılabilir.

Glüten intoleransında ishal, şişkinlik, karında huzursuzluk veya ağrı gibi yakınmalar görülebileceği gibi baş ağrısı, halsizlik, dikkat eksikliği ve ağız içinde tekrarlayan yara gibi diğer bulgular da ortaya çıkabilir. Glüten intoleransı gastrointestinal yakınmalarla irritabl bağırsak sendromu ile benzerlik gösterirken, glütensiz diyete yanıt alınmasıyla Çölyak hastalığına benzemektedir.”

Karın ağrısının sindirim sistemi hastalıklarının sık görülen belirtilerinden birisi olduğuna işaret eden Prof. Dr. Baştemir, glüten intoleransında karın ağrısının tek başına görülebildiği gibi şişkinlik, ishal ve kabızlıkla beraber de görülebileceğini bildirdi.

Glüten intoleransı olanların yüzde 80’inden fazlasında glüten içeren gıdalar yenildikten sonra karın ağrısı veya rahatsızlık hissinin ortaya çıktığını anlatan Prof. Dr. Baştemir, belirtiler hakkında şu bilgiyi verdi:

“Şişkinlik glütene duyarlı olan kişilerin en yaygın şikâyetlerinden biridir ve glüten intoleransı olanların büyük çoğunluğunda şişkinlik belirtisi vardır. Özellikle yemek yedikten sonra karnın aşırı şişmesi şeklinde hissedilen rahatsızlık verici bir durumdur. Bu nedenle hastalar sıklıkla doktora başvururlar. Glüten intoleransı olan hastaların çoğunda barsak hareket bozukluğu da görülür. Hastaların yarısında ishal görülürken kabızlık yakınması ile doktora başvuran hastalar da bulunmaktadır.

Baş ağrısı yakınması glüten intoleransı olan hastalarda sık olup, migren tipi baş ağrısı daha fazla görülür. Sebebi açıklanamayan baş ağrısı ile sindirim sistemi yakınmaları birlikte görülüyor ise glüten intoleransı olasılığını akla getirmekte fayda var. Yorgunluk pek çok hastalığın ortak bulgusudur. Eğer altta yatan başka bir hastalık saptanamadı ise bu durumda glüten intoleransı olasılığını düşünmek gerekir.

Glüten intoleransı olan bireylerde özellikle glüten içeren yiyecekleri yedikten sonra yorgunluk hissi ortaya çıkabilir. Çalışmalar glüten intoleransı olan bireylerin en az yarısında halsizlik ve yorgunluk olduğunu göstermiştir. Glüten intoleransı olan hastalarda demir eksikliği anemisi de görülebileceğinden hastalarda bu durum da yorgunluğa katkıda bulunabilir.”

Sindirim sistemi yakınmaları olanlarda depresif ruh halinin daha sık görüldüğünün altını çizen Prof. Dr. Baştemir, glüten intoleransı olanlarda depresyona eğilimin arttığını bildirdi.

Glüten intoleransının depresyona nasıl sebep olabileceğini açıklamaya çalışan birkaç teorinin bulunduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Baştemir, “Bunlardan biri mutluluk hissi ile ilişkisi gösterilen serotonin düzeylerindeki değişikliklerdir. Anksiyete ve panik atak da glüten intoleransı olanların yatkın oldukları diğer ruhsal bozukluklardır” dedi.

Glüten intoleransının dikkat çeken bir diğer belirtisinin de kollar ve bacaklarda hissizlik veya karıncalanmalar olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Baştemir, diğer belirtiler hakkında şunları kaydetti:

“Benzer durum B12 vitamini eksikliği, diyabetliler veya alkol tüketiminde bağlı olarak da görülebilmektedir. Glüten intoleransına sahip kişilerde kol ve bacakta uyuşukluk daha fazla görülmektedir. Çölyak hastaları tedavisiz kaldığında osteoporoz, kısırlık ve kanser riski artmaktadır. Glüten intoleransı olanlarda da kısırlık riskinin arttığını düşündüren veriler mevcuttur. Glüten intoleransı her ne kadar sağlık problemlerine yol açsa da kanser riski artışı ve bağışıklık sisteminin diğer hastalıkları ile ilişkisi gösterilememiştir.”