İskemik İnme (Beyin Damar Tıkanıkları) Beyin Enfarktüsü

Son yıllarda inmeden koruyucu yöntemlerin yanı sıra, inme tekrarının önlenmesi ve özellikle inmeli hastaların akut dönemde tanı, tedavi ve bakımları açısından önemli ilerlemeler kaydedilmiştir.

TANIM

Beyin enfarktüsü beyinde temiz veya kirli kan taşıyan bir pıhtı veya damar sertliği parçacığı ile tıkanması veya damarın ileri derecede büzüşmesi sonucu oluşan beynin kansız, dolayısıyla oksijensiz ve besleyici maddelerden mahrum kalmasıdır.

Serebral enfarktüs görülme sıklığı 100.000’de 175’tir. Olguların 1/3’ü olay sırasında ölür. 1/3’ü sakat olarak kısmen veya tamamen başkasına bağımlı olarak yaşamlarını sürdürür. Geri kalanları ise tam olmasa bile başkasına muhtaç olmayacak şekilde normale yakın hale gelir.

RİSK FAKTÖRLERİ VE NEDENLERİ

Vücudumuzda meydana gelen tüm olayları değiştirmek elimizde değildir. Ancak yaşantımızdaki bazı alışkanlıkları değiştirerek inme riskini azaltabiliriz. Önemli olan inmenin risk faktörlerini bilmek ve bunları mümkün olduğunca aza indirgemektir.

Bu risk faktörleri 3 gruba ayrılabilir;

1. Değiştiremediğimiz risk faktörleri

• Yaş: İnme yaşla birlikte artar
• Cinsiyet: Erkekler kadınlara oranla daha fazla riske sahiptir.
• Irksal özellikler
• Ailesel özellikler

2. İlaç tedavisi ile değiştirilebilen risk faktörleri
3. Yaşam stilinin değiştirilmesiyle önlenebilen risk faktörleri

Yüksek tansiyon, şeker hastalığı, geçici iskemik atakların bulunması, sigara kullanımı, kanda yüksek düzeyde yağ ve kolesterol bulunması, şişmanlık, kalp hastalığının bulunması ilaç kullanımı ve yaşam sitilinin değiştirilmesiyle azaltılabilen risk faktörleridir.

Bu risk faktörlerinin birinin ya da birkaçının sizde bulunması inme geçireceğiniz anlamına gelmez. Ancak yüksek risk altında olduğunuzu gösterir. Bu riskleri azaltmak için neler yapılabilir:

• Düzenli sağlık kontrolleri yaptırın.

• Hipertansiyon (yüksek tansiyon) en önemli kontrol edilebilir risk faktörüdür. Düzenli olarak ölçülmesi ve yüksek tansiyon saptanırsa buna yönelik tedavinin yapılması gerekir.
• Kalp hastalığı, şeker hastalığı ve kanınızda fazla miktarda kolesterol saptanması ilaç tedavisi gerektirebilir.

• Şişmanlık egzersiz ve diyet ile kontrol edilmelidir.

• Sigara içiyorsanız bırakmanız gerekir. Sigara hem kalp krizi hem de beyin damar tıkanıklığı için riski artırır. Ayrıca kalp hastalığı kendisi de inme için bir risk faktörüdür.
• İyi dengelenmiş doymuş yağlardan ve kolesterolden fakir, tuz kısıtlanması yapılmış bir diyet başlıca inme nedenlerinden damar sertliğini azaltabilir.
• Düzenli egzersiz yapın.
• İnmenin uyarıcı bulgularını bilmek önemlidir. Geçici iskemik atak dediğimiz (vücudun yüz, kol, el veya bacakta ani oluşan güçsüzlük, uyuşma; bir gözde ani görme kaybı; ani oluşan konuşma güçlüğü, ani gelişen söylenenleri anlamama; denge kaybı) durumun erken saptanıp tedavi edilmesi inme olasılığını azaltabilir.

İSKEMİK İNMENİN 2 TİPİ VARDIR

1. Trombotik İnme: Bu tip inme beyine giden bir atardamardaki kan pıhtısının kan akımını bloke etmesi ile oluşur. Sıklıkla bu pıhtı damar sertliğinin etkisiyle atardamar içinde gelişir. Tüm inmelerin yüzde 60’ını oluşturur.
2. Embolik İnme: Bu tip inme inmelerin yüzde 20 kadarını oluşturur. Kalpte ya da boyun damarlarında oluşan bir pıhtının kan akımı ile taşınıp atardamarı tıkamasıyla oluşur.

Sistemik düşük kan akımı: Dolaşım yetmezliği nedeniyle oluşur. Kalbin pompa etkisi yetersizdir, kan beyne çok az ulaşır, bu inmeye neden olur.

İNMENİN BELİRTİ VE BULGULARI

Beyin hareketleri, duyguları, düşünceleri ve davranışları kontrol eder. İnme ile oluşan beyin hasarı sonucu bu kontrol bozulur. En sık oluşan etkiler:

• Vücudun bir tarafında felç ve duyu kaybı,
• Konuşma ve lisan bozukluğu,
• Görme alanı bozukluğu,
• Duygulanımda kontrolün kaybı ve mizaç değişiklikleri,
• Bellek, yargılama, soyutlanma yeteneklerinde bozukluklar,
• Bilinç bozuklukları,

Bu etkilerin görülmesi beyindeki hasarın yerine ve büyüklüğüne bağlıdır ve hastalar arasında farklılıklar vardır.

İNME TANISI NASIL KONUR

İnme geçiren bir hasta doktora başvurduğunda önce hastaneden veya yakınından hastalığı ile ilgili öykü alınır. Fizik ve nörolojik muayenesi yapılır. Daha sonra beynin görüntülenmesini, fonksiyonlarının saptanmasını ve beynin kan akımının değerlendirilmesini sağlayan bazı tetkikler yapılır. Bu tetkiklerin çoğu ağrısız ve güvenlidir.

TANI TESTLERİ

1. Görüntüleme Testleri

• Bilgisayarlı Tomografi: Tanıda kullanılan ilk testlerden birisidir. İnmenin nedeni beyindeki hasarı ve yoğunluğu hakkında değerli bilgiler verebilir. Hızlı ve pratik bir tetkiktir.
• Magnetik Rezonans Görüntüleme: Magnetik alan kullanılarak tomografiden daha ayrıntılı ve daha iyi görüntüleme sağlar. Daha derin ve daha küçük hasarları göstermek yararlıdır.

1. Kan Akımı Testler

Doppler, dupleks görüntüleme testleri beyine kan sağlayan damarlar hakkında ayrıntılı bilgiler verir.

Diğer bir kan akımı testi anjiografidir. Kan damarına özel ilaç enjeksiyonu ile X ışınları verilerek kan damarlarının görüntülenmesini sağlar. Bu test güvenilir şekilde kan damarında blokajın yerini ve büyüklüğünü gösterir.

İnmenin Komplikasyonları

İnme oldukça dramatik bir durumdur. İnmenin direkt etkileri yanında komplikasyonlar da gelişebilir. Bunların bazıları beyin hasarına bağlı olarak gelişir (beyin şişmesi ve nöbetler gibi, bazıları felçle birlikte gelişir (yatak yaraları gibi)  Bazen de inmeye reaksiyon olarak depresyon gelişebilir.

İnmenin Sık Komplikasyonları

• Beyin hasarı sonrası gelişen beyinde şişme
• Nöbetler
• Depresyon
• Yatak yaraları
• Kol ve bacakta kontraktürler ve omuz ağrısı
• Kan damarlarında sorunlar: Toplardamarlarda kan pıhtılaşması
• İdrar yolu enfeksiyonları ve mesane kontrolü bozuklukları
• Zatürre

Çoğu olguda inme komplikasyonları tedavi edilebilir. Beyin hasarı sonucu oluşan komplikasyonlar genellikle ilaç tedavisi gerektirir (beyin şişmesi, nöbetler, depresyon gibi).

Egzersiz yapılması kontraktürleri, omuz ağrısını, kan damarları ile ilgili sorunları, zatürreyi engeller. Hastanın yatakta sık sık çevrilmesi, iyi beslenme, deri bakımı yatak yaralarının oluşmasını engeller. Mesane boşaltma çalışmaları idrar kaçırmaları önlemeye yönelik yapılabilir. Yatma ve solunum terapileri zatürre riskini azaltır, destek tedavisi depresyona yararlı olabilir.

İnme Tedavisi

İskemik inmenin tedavisinde ilk dönemde hastanın mümkünse bir yoğun bakım ünitesinde izlenmesi gerekir. Bu dönemde beyin hasarı ile birlikte beyin şişmesinin önlenmesi için ilaç tedavisi uygulanabilir. İskemik inmelerde esas tedavi kanın pıhtılaşmasını önleyen, pıhtıyı eriten ilaçlarladır. Bu ilaçlar kalpte, atardamarlar ve toplardamarlarda kan pıhtılarının oluşmasını engeller.

İnme Rehabilitasyonu

Rehabilitasyon inme geçiren bir kişi için düzelmenin önemli bir parçasıdır. İnme rehabilitasyonu bağımsız olarak yaşamanız için yardımcı olur. İnmenin beyinde oluşturduğu hasarı geri döndürmez. Amacı kas gücünü yeniden oluşturmak ve günlük aktivitenizi devam ettirmenizi sağlamaktır.

Rehabilitasyonda ne yapacağınıza ve durumunuza bağlıdır. Birçok alanda bağımsız olarak yaşamanız için çalışır.

• Kendinize Bakım: Beslenme, giyinme ve banyo gibi
• Hareket: Yürüme, tekerlekli sandalye kullanma, bir yerden bir yere geçiş gibi.
• İletişim: Konuşma ve lisan gibi
• Bellek ve soyutlanma
• Sosyalizasyon