Kas iskelet sisteminin ergonomik yapısı

İş yerinde bazı fiziksel ve psikolojik etkenlere maruz kalmaya ve iş koşullarına bağlı olarak gelişen kas iskelet hastalıkları, iş ile ilgili sağlık sorunları arasında önemli bir yer tutar. Ergonomi ile hedeflenen insan, çevre ve ekipman arasında oluşan etkileşimle sonucunda gelişebilecek fiziksel ve psikososyal sorunların azaltılmasıdır.

 

SANKO Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi, Dr. Öğr. Üyesi Türkan Turgay, Çalışma ortamının, özellikle ofis çalışanları ve bilgisayar kullanıcıları için işe bağlı kas iskelet sistemi hastalıkları yönünden ele alınması gereken bir faktör olduğunu söyledi.

 

SANKO Üniversitesi Hastanesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Uzmanı da olan Dr. Öğretim Üyesi Turgay, “Bu anlamda ergonomi eğitiminin bilgisayar kullanıcılarında kas iskelet sistemi hastalıklarını önlediği kanıtlanmıştır. Ergonomi ile hedeflenen insan, çevre ve ekipman arasında oluşan etkileşimle sonucunda gelişebilecek fiziksel ve psikososyal sorunların azaltılmasıdır. Bilgisayar kullanıcılarının uygun vücut postürü ve monitör/klavye/mouse gibi ekipmanların konumu oldukça önemlidir” dedi.

 

• Gövde pozisyonu dik olmalı (kulaklar, omuzlar ve kalçalar dikey eksende olacak şekilde),
• Omuzlar simetrik pozisyonda olmalı,
• Bel kavisi sandalyenin arkalığı veya yerleştirilen bir yastık ile desteklenmeli,
• Ayaklar zemin veya ayak desteği üzerinde düz olarak yerleştirilmeli,
• Uyluklar zemine paralel olmalı,
• Kollar vücudun her iki yanına ve gövdeye yakın konumda tutulmalı,
• Ön kollar yaklaşık olarak zemine paralel konumda olmalı,
• Bilekler nötral pozisyonda olmalı.

• Monitör ekranının üst sınırı göz seviyesinde olmalı,
• Monitör ekranı kullanıcının gözlerinden yaklaşık olarak 50-65 cm uzaklıkta olmalı,
• Klavye ve monitör kullanıcının önünde ve tam orta hat üzerine yerleştirilmeli,
• Klavyenin ASDF tuşları (referans satırı) yaklaşık olarak dirsek seviyesine gelecek şekilde yerleştirilmeli,
• Mouse dirsek seviyesinde ve mümkün olduğunca klavyeye yakın olarak yerleştirilmeli,
• Sandalyenin yüksekliği ayrıca oturak ve arkalığın açısı rahat bir oturuşa izin verecek biçimde ayarlanmalı,
• Sık kullanılan tüm ekipman, kitapçık ve diğer malzemeler kolay erişim mesafesinde yerleştirilmeli.

Bilgisayar kullanıcılarının işyerinde yaptıkları egzersiz ile ağrı şiddetinde azalma, fonksiyonlarda iyileşme, yorgunluk ve depresyon yönünden anlamlı iyileşme görülebildiğini anımsatan Dr. Öğr. Üyesi Turgay, “Basit esneme egzersizleri yapılarak eklem ve kaslarda oluşan tutukluk hissi azaltılabilir, daha esnek ve sağlıklı bir vücuda sahip olunmasını sağlanır. İş yapabilme kapasitesini ve genel sağlığın geliştirmeye yönelik yapılabilecek basit güçlendirme egzersizleri ise daha enerjik hissedilmesine yol açar” diye konuştu.

 

 

“1. Dik bir şekilde oturulur. Gövde eğilmeden baş sağa-sola çevrilir. Günde 3 sefer 10 kere yapılarak hareketler arasında 5 saniye dinlenilir.

 

2. Sağ kol aşağıya itilir, sol eli baş üzerine yerleştirilir. Boyun yavaşça sola bükülürken elle ve germe uygulanır. Günde 3 kez 10 kez yapılır ve hareketler arasında 5 saniye dinlenilir.

3. İki saatte bir 5 kere omuzlar geriye doğru çekilerek bırakılır. Bu sayede sırttaki kasların ağrıması önlenir.”

 

 

Son yıllarda çalışma hayatında bilgisayarların yaygın olarak kullanılmasıyla birlikte önceleri çok üzerinde durulmayan yeni bazı mesleksel kas ve iskelet sistemi hastalıklarının ortaya çıktığını kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Turgay, “Uygun olmayan çalışma koşulları ve vücut postürü sebebiyle etkilenen bölgede başlangıçta dinlenmekle azalan ağrı ve yorgunluk hissi zamanla dinlenmekle düzelmeyen ağrılara ve performans kaybına yol açabilir” ifadelerini kullandı.

 

Kişinin yaşam kalitesini ve iş verimini azalttığı bilinen ‘işe bağlı hastalıklar’ içinde en sık bel bölgesinin etkilendiğini vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Turgay, şöyle devam etti:

 

“Bilgisayar kullanıcılarında ise kötü postüre bağlı en sık boyun, omuz ve el bilekleri etkilenir. Boyun, sırt ve belde bölgesel kas ağrıları, ani kas zorlanması ve kramplar, hareket kısıtlılığı, ellerde ve bacaklarda uyuşmalar ve kaslarda yorgunluk ve güçsüzlük hissi işe bağlı gelişen başlıca kas iskelet sistemi yakınmalarıdır.

 

En sık boyun ve bel fıtıkları, omuzda rotator manşon tendinitleri ve bursitler, el bileğinde karpal tünel sendromu gibi sinir sıkışmaları, ganglion kistleri, sinovitler; dirsekte kubital tünel sendromu gibi sinir sıkışmaları ve bursitler ile hastalarda bölgesel ağrılı kas sendromları gibi hastalıklar görülür.”

 

Bu hastalıkların meydana gelmesinde en önemli faktörlerin tekrarlayıcı hareketler, aşırı kullanma, zorlama ve biriken travmalar olduğuna vurgu yapan Dr. Öğr. Üyesi Turgay sözlerini şöyle tamamladı:

 

“Uzun süre çalışma, oturma ve duruş bozuklukları kaslarda eklemlerde ve kemik yapıda değişikliklere yol açar. İşyerindeki risk faktörlerinin yanında fiziksel kapasite, yaş, kondisyon yetersizliği, obezite ve sigara kullanımı gibi kişisel faktörler de işe bağlı kas iskelet sistemi hastalıklarının oluşumunda etkilidir.

 

Telefonla konuşurken uzun süreli baş ile omuz arasında tutma ve bilgisayarın yanlış pozisyonda kullanılması çene ekleminde ağrı, kilitlenme ve tutukluluk gibi şikâyetlere yol açabilir. Telefon kullanılırken boynun öne ya da yana eğilmesi ve uzun süreli bu pozisyonlarda kalınması sakıncalıdır. Böyle bir durumda kulaklık tercih edilebilir.

 

Sonuç olarak kişinin yanlış pozisyonda oturma, bilgisayar karşısında çalışma gibi türlü aktiviteleri sırasında kas ve eklem problemleri ortaya çıkabilmektedir. Kas ve eklemlerde ağrı varlığında erken tanı konulması ve tedavi edilerek ilerlemesinin önlenmesi için vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması gereklidir.”

 

Dr. Öğr. Üyesi Türkan TURGAY

SANKO Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi