Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) ile yaşam

KOAH tüm dünyada özellikle de gelişmekte olan ülkelerde sigara tüketimine paralel olarak artan ve ciddi sağlık problemlerine yol açabilen önemli bir akciğer hastalığıdır.

 

SANKO Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arzu Daşkapan, KOAH’ın ısrarlı solunum şikayetleri ve hava yolu tıkanıklığı (obstrüksiyon) ile karakterize bir hastalık olduğunu söyledi.

 

Prof. Dr. Daşkapan, “Zararlı partiküller veya gazlara maruz kalmak, solunum tüpleri  (bronşlar ve bronşiyollerde) ve/veya akciğerlerin hava keselerinde (alveollerde) anormalliklere sebep olarak hava yollarında tıkanma meydana getirmektedir” dedi.

 

 

KOAH için en önemli risk faktörünün sigara kullanımı olduğunu belirten Prof. Dr. Daşkapan, “Aynı zamanda mesleksel maruziyetler, iç veya dış ortam hava kirliliği gibi çevresel koşullar da hastalık gelişimine katkıda bulunmaktadır. İç ortamda hava kirliliği özellikle gelişmekte olan ülkelerde, kötü havalandırılmış evlerde yemek pişirmek ve ısıtmak için kullanılan biyoyakıtlardan kaynaklanmaktadır. Genetik bazı eksiklikler de KOAH gelişim riskini artırmaktadır” diye konuştu.

 

KOAH’ta öksürük, balgam ve nefes darlığının en belirgin şikâyetler olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Daşkapan, KOAH hastalarında solunum dışındaki sistemlerin etkilenmesi ile egzersiz toleransında azalma, iskelet kas kütle ve işlevlerinde kayıp, kemik erimesi, kalp-damar hastalığı, diyabet ve depresyon gibi sorunların ortaya çıkabildiğini kaydetti.

 

 

KOAH tedavisinde hastalığın kontrol altına alınması ve hastalığa eşlik eden şikayetlerin hafifletilmesinin amaçlandığını bildiren Prof. Dr. Daşkapan, “Hastaların akciğerdeki hasarlarının azaltılması için en önemli adım sigaranın bırakılmasıdır. KOAH tedavisinin esasını hastalığın ağırlığına göre başlanan ilaçlar yanında solunum yetmezliği varlığında oksijen tedavisi yer almaktadır. Grip ve zatürreye karşı aşılanma hastalarda alt solunum yolu enfeksiyonları görülme oranını azaltmaktadır” dedi.

 

 

Solunumsal kasların daha aktif ve doğru kullanımı için pulmoner (solunumsal) rehabilitasyon programına katılmanın önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Daşkapan, “Hastanın sağlıklı yaşam biçimini kazanması ve sürdürmesi için solunum eğitimi, göğüs fizyoterapisi, egzersiz eğitimi, diyet desteği gibi yaklaşımları içeren çok disiplinli bir pulmoner rehabilitasyona ihtiyaç vardır. Pulmoner rehabilitasyonun amacı KOAH hastasını solunumsal problemlerinin izin verdiği ölçüde en yüksek fonksiyonel düzeye ulaştırmaktır” diye konuştu.

 

 

KOAH’ta, pulmoner rehabilitasyon yaklaşımlarının temel yapı taşının egzersiz olduğunu kaydeden Prof. Dr. Daşkapan, egzersizin faydalarını şöyle anlattı:

“Egzersiz yapan bir KOAH hastasında hastaneye yatış sıklığı azalmakta, kol, bacak ve gövde kas kuvvetleri artmakta, solunum kapasitesi artmakta, günlük aktiviteler esnasında daha az nefes darlığı yaşanmakta, akciğerlerden balgam daha kolay temizlenmekte, kendini daha iyi hissetmekte, kilo kontrolü sağlanmakta ve kemik sağlığı da korunmaktadır.”

 

KOAH tanısı olan kişide egzersiz programının endurans (aerobik), kuvvetlendirme ve germe egzersizlerini içermesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Daşkapan, “Aerobik egzersizleri yürüme, jogging, bisiklete binme gibi dinamik, büyük kas gruplarını içeren ve ritmik olarak belirli bir tempoda yapılan egzersizlerdir. KOAH’lı hastalarda haftada 3 gün en az 30 dakika, kontrollü endurans egzersizi yapmak istenen fizyolojik yararları beraberinde getirmektedir” dedi.

 

Egzersizin yararlı olabilmesi için belirli bir şiddette yapılmasının önemli olduğunu ifade eden Prof. Dr. Daşkapan, “Hastanın şikâyetlerini gidermede, yaşam kalitesini artırmada ve bazı günlük yaşam aktivitelerini iyileştirmede düşük şiddetli egzersizler yeterli olabilmektedir. Yüksek şiddetli egzersizler daha fazla fizyolojik etkilerle sonuçlanmaktadır. Kuvvetlendirme egzersizleri kol, bacak ve gövdedeki büyük kas gruplarına yönelik olmalıdır. Kuvvetlendirme eğitimi haftada 2 kez, seçilen kaslara yönelik, 2-4 set 6-12 tekrarlı olarak uygulanmalıdır. Germe egzersizleri esnekliği korumayı amaçlamaktadır” diye konuştu.

 

 

“KOAH hastalarında tek bir egzersiz reçetesi olmayıp hastalık ağırlığı, bulgular, hastanın istekleri ve motivasyonu gibi tüm faktörler göz önünde bulundurularak belirlenmektedir” diyen Prof. Dr. Daşkapan, egzersiz programına ömür boyu devam edilmesi gerektiğine dikkat çekti.

 

KOAH hastasının egzersiz eğitim programlarına devam etmesinin yanı sıra aktif bir yaşam sürmesinin de önemli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Daşkapan, “Bazı hastalar nefes darlığı ve yorgunluk şikayetleri nedeniyle gün boyunca hareketsiz kaldıkları süreyi artırmaya meyillidir. Hareketsiz yaşam kondisyonsuzluğa yol açarak, nefes darlığı ve yorgunluk şikayetlerini daha fazla artırmaktadır. Hareketsiz yaşam hastalarda akciğerlerin işleyişlerini bozmakta, kasların kuvvetini azaltmakta, hastaneye yatış oranlarını, ölüm riskini arttırmaktadır. Alevlenme dönemlerinde de hastalara fizyoterapistler tarafından uygulanan solunum kontrolü, büzük dudak solunumu ve gevşeme teknikleri gibi özel yaklaşımlar ile nefes darlığının giderilmesinde yardımcı olunmaktadır” dedi.

 

 

KOAH hastasının tedavisinde sorumluluk almasının sağlık durumunun korunmasında önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Daşkapan, bu nedenle KOAH’ta hasta eğitiminin, davranış değişikliği ve kişinin hastalığı ile başa çıkma becerilerinin geliştirilmesini amaçlayan önemli konulardan biri olduğuna vurgu yaptı.

 

Prof. Dr. Daşkapan, KOAH hastalarına verilen eğitim hakkında şunları söyledi: “Sağlık profesyonelleri tarafından verilen eğitim kapsamında; kronik solunum hastalıklarının tedavisinde ilaç uygulamaları, egzersiz programı ve fiziksel aktivite, solunum eğitimi, gevşeme eğitimi, günlük yaşam aktiviteleri ve enerji koruma teknikleri, hava yolu temizleme teknikleri, beslenme desteği ve psikososyal destek konularında teorik ve uygulamalı eğitim verilmektedir. Enerji koruma teknikleri hastanın hastalığı ile başa çıkarak günlük rutin işlerini rahat yapabilmesinde son derece yararlıdır. Bu teknikler ile hastanın yaptığı aktivitelerin enerji ihtiyacı azaltılmakta veya değiştirilmektedir”.

 

 

Anksiyete, depresyon, kendine güvenin azalması, sorunlarla başa çıkamama gibi problemlerin KOAH hastasını olumsuz yönde etkilediğinin unutulmaması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Daşkapan, sözlerini şöyle tamamladı:

 

“Stres yönetiminin öğrenilmesi ile aile üyeleri ve arkadaşların rehabilitasyon süreçlerine katılım desteği hastalığın kontrolünü kolaylaştırmaktadır. Sonuç olarak KOAH’lı hastalarda var olan akciğer kapasitesinin daha etkin kullanılması ve yaşam kalitesinin arttırılması için gerek hastaya gerekse de sağlık çalışanlarına birçok görev düşmektedir. Ülkemizde KOAH hastalarının tedavisinde çalışan ekipte önemli bir rol üstlenen solunum fizyoterapistlerine olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır.” 

Prof. Dr. Arzu DAŞKAPAN

SANKO Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi