Niçin unutuyoruz?

Unutkanlık bir hastalık bulgusu olabildiği gibi, herhangi bir hastalık olmadan da olabilir. Burada hangi hastalıkların unutkanlığa yol açtığını anlatmadan önce bilincimizde, olan şeyleri anımsamamızı zorlaştıran etkenlerin başlıcalarının neler olduğunu belirtelim. Bunlar:

1. Stresli yaşam koşulları,
2. Belleğin gereksiz birçok bilgi ile kirlenmiş olması,
3. Gereksiz ve önemsiz şeylerin belleğe alınması,
4. Bir işi öğrenirken birden fazla şeyle uğraşmak,
5. Dikkati yoğunlaştırmayı azaltan etkenler (dikkat eksikliği, kaygı durumları),
6. Yapılan işe gereken önemi vermeme,
7. Dağınık ve kaotik çalışma düzeni,
8. Öğrenme ve hafızada tutma tekniklerinin yeterince bilinmemesi,

Unutkanlığa yol açan hastalıklar ise şunlardır:

1. BEYİN KAYNAKLI HASTALIKLAR:
2. a) Beyin Damar Tıkanıklığı: Beyin damar tıkanıklığı sonucu, beyin yeterince kanlanmayabilir. Bu kanlanmama, beynin zihinsel işlevlerle ilgili bölümünde oluşmuşsa, ciddi hasarlar meydana gelebilir. Bu durumda hafıza ve dikkat kötüleşir.
3. b) Alzheimer Hastalığı: Genellikle 60 yaşından sonra başlar. Sıklıkla hafif unutkanlıkla kendini gösterir. Hafıza kaybı, kişilik ve davranış değişiklikleri, düşünme ve yorumlamada bozulma, konuşurken doğru kelimeleri bulmada güçlük, bazı işleri doğru sırayla yapmada zorlanma gibi bulgular görülür. Bu bulgular zamanla daha da kötüleşir. Fakat kötüleşmenin hızı, hastadan hastaya farklılık gösterir.
4. c) Beyin Tümörleri: Bazı beyin tümörleri durgunluk, unutkanlık, kişilik bozuklukları, hesap yapma, yazı yazma yeteneğinde bozulma, başağrısı, kusma, sara tarzı bayılmalar ve ilerlemiş dönemlerde, beyinde yerleştiği yere göre, nörolojik bulgularla karşımıza çıkabilir.
5. d) Parkinson Hastalığı: Parkinson hastalarının çoğunda, zihinsel faaliyetler normaldir. Ancak bazı olgularda bunama görülebilir. İleri yıllarda bunama geliştirme riski yüksek olan parkinson hastalarında, başlangıçta hafif derecede bilişsel bozukluk bulunması, belirleyici temel özelliktir. Bu hastalarda sinsi başlayan, yavaş ilerleyen kavram oluşturma, problem çözme, kuralları bulma, planlama gibi bilişsel işlevler bozulur. Dikkat ve uyanıklık tipik olarak belirgin dalgalanma gösterir. Reaksiyon zamanı uzamıştır. Bellek testleri, yeni bilgileri öğrenme, özellikle de yeni öğrenilen bilgileri geri çağırmada güçlük olduğunu ortaya koyar.
6. e) Multipl Skleroz: Sinir sisteminin bir hastalığı olan multipl sklerozda, sık olmasa da unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü gibi bulgular görülebilir.
7. f) Kafa Travmaları: Kafa travmalarında geçici hafıza bozuklukları olduğu gibi, ilerde kalıcı bunama gelişme olasılığı da yüksektir. Özellikle Alzheimer tipi bunama, kafa travması geçirenlerde daha sık karşımıza çıkmaktadır.
8. g) Beyni Etkileyen Diğer Hastalıklar: Menenjit gibi enfeksiyonlar, böbrek fonksiyonlarının bozukluğuna bağlı üre yüksekliği, kan şekerinin düşmesi sonucu olan hipoglisemi atakları gibi durumlar, hastada konuşma ve hafıza bozukluğu yapabilir.

Beyinle ilgili tüm bu hastalıkların tanısında, öncelikle hastanın öyküsünün tam alınması, hafıza testlerinin ve nörolojik muayenesinin yapılması gerekir. Nörolojik muayeneden sonra gerekli beyin ve kan tetkikleri yapılmalıdır. Tetkik sonuçları değerlendirilip, sebep saptandıktan sonra tedavi planlanır.

1. HİPOTİROİDİ (Guatr): Tiroid bezinin az çalışması sonucu görülür. Tiroid (guatr bezi) hormonu hafıza ve öğrenmeden sorumlu beyin bölgelerinin (özellikle hipokampus) yapı ve fonksiyonunu etkiler. Tiroid hormonu ayrıca beyin hücrelerinin metabolik hızını ayarlayan enzimleri de uyarır. Geçici hafıza kaybı tiroid hormonu yetersizliğinin en belirgin bulgusudur. Bu nedenle unutkanlık nedeniyle başvuran hastalarda, tiroid testi yaptırılmalıdır.
2. B₁₂ VİTAMİN EKSİKLİĞİ: Geleneksel olarak B₁₂ vitamin eksikliği ağır bir kansızlık (pernisiöz anemi) tablosu oluşturur. Ancak B₁₂ eksikliği, kansızlık ve diğer kan belirtileri olmaksızın sinir sistemini etkileyerek, beyin hasarı yani bunama olarak da ortaya çıkabilir. Genç yetişkinlerde B₁₂ vitamin eksikliği; genellikle vitamin B₁₂ emilimi için gerekli olan intrinsik faktör üretiminin yetersizliğine bağlı olarak görülür. Buna karşın yaşlılarda B₁₂ eksikliğinin temel nedeni, mide zarlarının atrofisine bağlı emilim yetersizliğidir.

Bu eksikliğin erken belirtileri hafıza kaybı, zihinsel fonksiyonlarda azalma, depresyon ve zihin karışıklığıdır. Bu belirtiler, eğer yeterince erken saptanırsa, vitamin B₁₂ takviyesi ile geri döndürülebilir.

Eksikliğin ortaya çıkarılmasında en pratik yol, serum B₁₂ düzeyinin ölçülmesidir. Fakat bazen B₁₂ düzeyi düşmeden sinir hasarları olabilir. O zaman serum ve idrarda malonik asit ve homosistein düzeyi bakılarak tanıya gidilir.

1. ALKOLE BAĞLI UNUTKANLIK: Alkol fazla alındığında, dikkatini verememe, unutkanlık yapar. Sürekli kullanım halinde kalıcı bunama veya Wernicke – Korsakoff Sendromu’na (unutkanlık yanında belirgin zihinsel işlev bozukluğu yoktur) yol açar.

Alkolün uzun süre kullanılmasından sonra azaltılmasın ya da bırakılmasına bağlı olarak ortaya çıkan alkol yoksunluğu dikkatini toplayamama, nerede, kimlerle olduğunu bilememe, şaşkınlık, yeni öğrendiklerini unutma ve konuşma bozukluklarına yol açar.

1. DEPRESYON: Depresyon konsantrasyon güçlüğü ve dikkat bozukluğu yaparak, unutkanlığa yol açar.
2. ŞİZOFRENİ: Genetik özellikler taşıyan ve çevresel etkilerle tetiklenen hastalık genellikle 13 – 25 yaşları arasında görülür. Hastalıkta unutkanlık, nadir olmayan bir yakınmadır.
3. UYUŞTURUCU KULLANIMI: Bütün uyuşturucuların en büyük zararı ve tahribatı beyin ve merkezi sinir sistemi üzerindedir.

Beyin üzerinde olumsuz etkileri erken bunama, bilinç kaybı, uykusuzluk, akıl dışı davranışlar, saçmalama, hayal görme, işitme, zeka ve hafıza kayıpları şeklindedir.