Pulmoner rehabilitasyonda teknolojik gelişmeler

Pulmoner rehabilitasyon, kapsamlı hasta değerlendirmesinin ardından farklı egzersiz yaklaşımları, hasta eğitimi ve davranış değişikliğini içeren çok disiplinli bir müdahaledir. Pulmoner rehabilitasyon alanında teknolojik gelişmeler devam etmekle birlikte her hasta için en fazla yarar sağlayacak rehabilitasyon yöntemi farklıdır.

Hastanın ihtiyaçlarına özel çizilen egzersiz programının rehabilitasyonun temel yapı taşıdır.

Pulmoner rehabilitasyonun temel hedefinin, kronik solunum hastalığı bulunan kişilerin fiziksel ve psikolojik iyilik halini artırmak ve sağlıklı yaşam tarzı davranışlarını kazandırmaktadır.

Pulmoner rehabilitasyon; nefes darlığı (Dispne), egzersiz kapasitesi ve sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinde klinik olarak önemli yararlar sağlamaktadır. Pulmoner rehabilitasyona katılan hastaların sağlık hizmeti kullanımı ve sağlık harcamalarının azaldığı gösterilmiştir.

Bilinen yararlarına rağmen, hastaların pulmoner rehabilitasyon programlarına devam oranı düşüktür. Daha çok hastanın rehabilitasyondan yararlanımı için hastane dışında farklı ortamlarda sürdürülebilen yaklaşımlara ihtiyaç duyulmuştur.

Dijital sağlık uygulamaları umut verici bir gelişmedir.

Pulmoner rehabilitasyon alanına son yıllarda dijital sağlık uygulamalarının girilmiştir. Dijital sağlık uygulamaları hastaların pulmoner rehabilitasyon ile ilgili uzun vadeli kazanımları için umut verici bir gelişme olarak görülmüştür. Kısaca dijital sağlık, insanların sağlığını iyileştirmek ve sağlık hizmetleri sağlamak için dijital teknolojilerin kullanımı olarak tanımlanmaktadır. Bu çerçevede, kablosuz iletişim ve internet gibi teknolojiler kullanılarak sesli, kısa mesaj veya görüntülü iletişim yolu tercih edilmektedir.

Kişiye özel egzersiz programları oluşturulmaktadır

Dijital olarak sunulan pulmoner rehabilitasyon programlarının kapsamı sınırlı protokollerden ayrıntılı protokollere kadar değişim gösterilmektedir.

Dijital pulmoner rehabilitasyon programlarını konu alan farklı çalışmalar yürütülmüştür. Bazı çalışmalarda hastalar grup tabanlı bir video konferans platformu ile programa alınmıştır. Bireysel dijital yaklaşımlara yer veren çalışmalarda yapılmıştır. Bireysel yaklaşımlarda, telefon desteği olan web sitesi, yalnızca web sitesi ve haftalık telefon/sohbet desteği olan bir mobil/tablet uygulaması gibi uygulamalar tercih edilmiştir.

Dijital destekli pulmoner rehabilitasyon programlarının 6-9 ay süreyle haftada 2-7 kez devam etmektedir, Programda aerobik egzersizlere ve dirençli egzersizlere yer verilmektedir. Aerobik egzersizler yürüyüş yapmak ve bisiklet binmektir. Dirençli egzersiz ekipmanı olarak serbest ağırlıklar, esnek bantlar veya vücut ağırlığı kullanılabilmektedir. Web sayfasında kişiye özel egzersiz videoları da oluşturulmaktadır. Tüm programlarda hastanın yaptığı egzersizleri kaydettiği egzersiz günlükleri tutulmaktadır.

Dijital müdahaleler hastanın yaşam kalitesini arttırmaktadır

Kronik obstrüktif (Tıkayıcı) solunum hastalığı olan bireylerde, dijital pulmoner rehabilitasyon uygulamalarının sağlık üzerinde etkilerinin farklı araştırmalarda değerlendirilmektedir.

Araştırma sonuçları göstermiştir ki; dijital müdahaleler hastaların nefes darlığını azaltmıştır, akciğer fonksiyonlarını iyileştirmiştir, hastaneye yatış sıklığını azaltmıştır ve yaşam kalitesini artmıştır. Pulmoner rehabilitasyonda dijital sağlık alanında bir diğer yöntem tele-tıp ve telerehabilitasyon uygulamalarıdır. Telerehabilitasyon yaklaşımı, yaşanan Covid-19 pandemisi süreci ve sonrasında daha fazla rağbet görmüştür.

Dijital sağlık uygulamaları ile benzer metotlarla yürütülmektedir. Pulmoner telerehabilitasyonda, telekomünikasyon ve video konferans teknolojileri aracılığıyla rehabilitasyon hizmetleri sunulmaktadır. Rehabilitasyon programı video konferans, cep telefonu aracılığı ile egzersiz uygulamaları, internet aracılığı ile hastanın kendi kendini izleme gibi çeşitli yöntemlerle yürütülmektedir.

Bu uygulamalarda tele monitörizasyon (Tele-izleme) ile hasta takip edilmektedir. Tele monitörizasyon sistemleri, kronik obstrüktif solunum hastalığı olan bireylerde sürdürülebilir tarama sağlamaktadır. Ayrıca tele monitörizasyon, hastaların semptomlarının ciddileşmesine erken teşhis ve erken müdahale olanağı tanımaktadır. Tele rehabilitasyon, hastanın ihtiyaçlarına uygun egzersiz programlarının çizilmesini, programda gerektiğinde değişiklikler yapılmasını ve hastanın egzersiz programına daha iyi uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır.

Telerehabilitasyon uygulamaları sonrası hastanın fonksiyonel kapasitesinin geliştiği, hastalık tedavi maliyetinin düştüğü, hastaya bakım veren kişi stresinin azaldığı, fiziksel aktivite veya egzersiz programına daha kolay uyum gösterildiği rapor edilmiştir.

Çocuk hastalar telerehabilitasyon aracılığıyla yapılan eğersizleri daha kolay uygulamaktadır

Telerehabilitasyonun yaşlı hastalarda dezavantajlı olabilmektedir. Görme, işitme, bilişsel fonksiyon kayıpları ve teknolojiyi kullanma ile ilgili düşük beceri düzeyi yaşlılarda telerehabilitasyon kullanımı ve yararlanımını azaltmaktadır. Çocuk hastalar telerehabilitasyon uygulamaları aracılığı ile yapılan egzersizleri daha kolay yürütmekte ve daha fazla keyif almaktadır.

Altı yaşından küçük çocuklar, ebeveyn yardımı ve eşliğinde telerehabilitasyon uygulamalarına katılmaktadır. Telerehabilitasyon programına katılan astımlı çocukların hastalıkla ilgili daha az semptom yaşadıkları gözlenmiştir. Kistik fibrozis tanılı çocuklarda ise, telerehabilitasyon yaklaşımı ile uygulanan egzersiz programında enfeksiyon riskinin azaldığına dikkat çekilmektedir.

Pulmoner rehabilitasyon alanında teknolojik gelişmeler devam etmektedir

Yeni teknolojilerin ortaya çıkmasıyla birlikte, araştırmacıların pulmoner rehabilitasyon sürecini hem klinik hem de ekonomik açıdan iyileştirmek için farklı çözümler üzerinde çalışılmaktadır.

Egzersiz eğitimi için çoklu sensör ve dijital ortamlardan yararlanan uzaktan izleme sistemleri kapsamında çalışmalar sürdürülmüştür. Bu yenilikler içerisinde ‘Sanal gerçeklik’ güçlü bir araç olarak rehabilitasyonun içine girmiştir. Sanal gerçeklikte, kişiselleştirilmiş egzersiz programı uygulanmakta, hastanın performansını izlemesi mümkün olmakta, sensörleri ve dış cihazların sisteme entegre edilmesi ile egzersiz eğitimi daha iyi düzeye ulaştırılmaktadır.

Pulmoner rehabilitasyona özel sanal gerçeklik uygulamalarında hem fiziksel egzersizler hem de solunum egzersizleri yapılmaktadır. Sanal gerçeklik uygulamaları ile egzersiz yapmak hastalar tarafından keyifli bulunmaktadır.

Pulmoner rehabilitasyon alanında teknolojik gelişmeler devam etmektedir. Ancak unutulmaması gereken önemli gerçek; her hasta için en fazla yarar sağlayacak rehabilitasyon yöntemi farklıdır. Pulmoner rehabilitasyon alanında deneyimli bir fizyoterapist tarafından hastanın semptomları, fonksiyonel ve bilişsel kapasitesi, egzersize fizyolojik yanıtları ve tercihleri değerlendirildikten sonra ideal egzersiz yaklaşımı belirlenmelidir.