Sporda fizyoterapi ve rehabilitasyonun yeni sürümü: E-sporda fizyoterapi ve rehabilitasyon

Günümüzde yaşanan hızlı teknolojik gelişmeler sporu ve sporda fizyoterapi yaklaşımlarını da etkilemiştir. E-sporlar, oyunların ve çevrim içi teknolojilerin geniş çaplı kullanımı nedeniyle yeni medyanın büyüyen alanlarından biri haline gelmiştir.

E-sporun tanımı ve karakterizasyonu, bir spor disiplini olarak kabul edilip edilemeyeceği konularında hala süren bir tartışma olsa da e-sporcular, diğer sporcular gibi yoğun bir şekilde antrenman yapar, turnuvalarda yarışır; yarışma, dernek ve yönetim kurullarının belirlediği spor kurallarına uyarlar.

Bu konuda çeşitli raporlar yayınlanmış olup, literatürde de giderek artan sayıda yayın bulunmaktadır.

Günümüzde futbol, basketbol ve F1 yarışları gibi farklı spor dallarından profesyonel kulüpler, tanınırlıklarını artırmak amacıyla e-spora giderek daha fazla dahil olmakta ve ulusal ve uluslararası şampiyonluklar için e-takımlarını kurmaktadır. Tartışmalar devam etse de e-spor, uluslararası olarak kabul görmüş bir disiplindir ve bu disiplinin e-sporcuların sağlığı üzerinde büyük bir etkisi olduğu şüphesizdir.

Literatürde e-sporun bazı faydaları şu şekilde tanımlanmaktadır:

• Sedanter (Hareketsiz) bireylerin sağlıklı ve iyi olma halinin iyileştirilmesi.
• Çevre ve lokasyon kısıtlaması olmaksızın spora katılımın sağlanması.
• Fiziksel ve kognitif engelli bireyler için fiziksel aktivitenin teşvik edilmesi.
• Bilişsel gelişim ve okul başarısının artırılması.
• Sosyal etkileşimin artırılması.
• İnce motor becerilerin, reaksiyon zamanının ve el-göz koordinasyonunun iyileştirilmesi.
• Etkili bir rehabilitasyonun teşvik edilmesi.

Ancak, e-sporun faydaları yanı sıra bazı zararlı etkileri bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Çocukların güvenliği için potansiyel tehlikeler.
• Uygunsuz içeriklerin bulunabilmesi.
• Şiddete maruz kalma riski.
• Siber zorbalık.
• İnternet bağımlılığı.
• Orta/şiddetli fiziksel aktivitenin azalması.
• Aktif sosyal yaşamdan ve yüz yüze sosyal etkileşimlerden uzaklaşma.
• Reklamlara maruz kalma.
• Uyku yoksunluğu.
• Görme şikâyetleri.
• Kas-iskelet sistemi ile ilgili aşırı kullanım yaralanmaları (Örneğin boyun ağrısı, bel ağrısı, tendinopatiler).

E-sporcular, oyun içerisindeki en iyi performansı elde etmek için gamepad ve klavye kullanımı, el-göz koordinasyonu, tepki süresi, oyun bilgisi, strateji ve taktikler gibi belirli oyun becerilerini ve motor yeteneklerini geliştirmek için günlük antrenman yapmaktadır.

Rekabet sırasında yüksek düzeyde dikkati sürdürebilmeli ve zaman baskısı altında önemli kararlar alabilmelidirler. E-sporcular antrenmanlarını, oyun kumandası, fare ve klavye kullanarak tekrarlayan hareketlerle ve genellikle optimumun altında bir duruşla uzun süre oturarak geçirirler. Dakikada 300'den fazla izotonik ve izometrik kas kasılmalarını gerektiren ince motor hareketler gerçekleştirirler.

Bunlar e-sporda kas-iskelet sistemi şikayetlerine neden olan ana mekanizmalardır. Bu yaralanmalarının tedavisi için spor fizyoterapistlerine yönelik artan bir talep vardır. Ayrıca fizyoterapistler, oyuncuların fiziksel durumlarını analiz ederek performanslarını iyileştirecek önerilerde de bulunabilir. E-spor dünyasında fizyoterapi ve rehabilitasyon, oyuncuların performansını artırmak, yaralanma riskini azaltmak ve uzun vadeli sağlıklarını korumak açısından oldukça önemli bir rol oynamaktadır.

Boyun, sırt ve bel ağrıları e-sporcularda en yaygın görülen sorunlar arasındadır. Oyun sırasında başın tipik olarak öne doğru yer değiştirmesi, oturma postürünün yanlış olması, omurga ve kaslarda değişikliklere sebep olabilir. Buna bağlı nöral disklerde ve köklerde erken dejenerasyon, periferik kompresyonlar ve radikülopatiler e-sporcularda sık görülür.

Boyun, sırt ve bel ağrısı olan e-sporcular için uygun fizyoterapi ve rehabilitasyon müdahaleleri, omurganın mobilitesini ve fonksiyonunu iyileştirmek için esneklik, kuvvetlendirme ve postür egzersizlerini içeren egzersiz tedavisini, mobilizasyon ve manipülasyon uygulamalarını, elektroterapi ve ısı ajanlarının kullanımını ve bantlamayı içerir.

E-sporcuların yüzde 30’unda boyun, sırt ve bel ağrılarının yanı sıra el ve el bileği ağrısı görülmektedir. En sık görülen el ve el bileği yaralanmaları, karpal veya ulnar tünel sendromları, De Quervain tendinopatisi ve dirsek ağrısıdır. Bu yaralanmalar sonrası önemli olan ağrı yönetimi ve optimum fonksiyonun geri kazanılmasıdır. Bu amaçla egzersiz tedavisi, manuel uygulamalar, bantlama, elektroterapi ve ısı ajanlarının kullanılabilir.

Yapılan fizyoterapi ve rehabilitasyonu desteklemek ve oluşabilecek yeni yaralanmaları önlemek adına monitör, sandalye, masaüstü, klavye, fare, oyun konsolu ve aydınlatma gibi çevresel düzenlemeleri içeren ergonomik yaklaşımlar mutlaka tedaviye dahil edilmelidir.