Vertigo (Baş dönmesi) nedir?

Toplumda çok sık görülen ve denge kaybı, mide bulantısı, kusma gibi belirtilerle de görülebilen Vertigo, ciddiye alınmadığı takdirde iş ve sosyal yaşamı durma noktasına getirebiliyor.

Vertigo nedir?

Baş dönmesinin en büyük nedeni olan Vertigo’yu “Hastaların dönme hissi olarak algıladığı, bazen de doğrusal hareket veya kayma hissi olarak tahmin ettikleri bir hareket illüzyonu” olarak tanımlayabiliriz.

Günümüzün önemli bir sağlık sorunu olan baş dönmesi kulak, beyin ve bunların dışında gelişen diğer nedenler olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır.

KULAK SEBEPLİ VERTİGOLAR

Vestibüler Nörit (Denge siniri iltihabı)

Denge siniri iltihabının kulak uğultusu, kulak dolgunluğu ve işitme kaybı olmadan meydana çıkan baş dönmesi nöbetiyle kendini göstermektedir. Nöbetlerin genellikle sağlıklı kişilerde, uykudan uyanma sırasında birdenbire başlamaktadır.

Belirtiler arasında bulantı ve kusma da görülebilmektedir.

Akut denge siniri iltihabı, aslında bir taraflı veya iki taraflı kulak fonksiyonların tümüyle ortadan kalkmasıdır. Denge testinde tepkisizlik durumu saptanır. Olayın denge siniri ve kısmen de denge çekirdeği ile ilgili olduğu kabul edilmektedir. Üç hafta içinde hastalığın belirtileri kompanze edilir. Ancak hastanın şikayetleri iki aydan, iki yıla kadar uzayabilir.

Meniere Hastalığı

Kulaklarda dolgunluk ve basınç hissi, kulak uğultusu ve pes tonlarda, iç kulak tipi işitme kaybı ve buna krizler halinde gelen baş dönmesi nöbetleri de eklenirse, Meniere Hastalığı meydana çıkar.

Meniere hastalığında baş dönmesi nöbetler halindedir. Bu nöbetler en az 20 dakika ve sıklıkla 24 saat sürer. Hastalığın nedeni endolenfin içindeki sıvının basıncının artmasıdır. Eğer basınç artması, sadece içkulak kanalına ilişkin ise dalgalı işitme kaybı belirtileri ortaya çıkar. Denge sistemini de içine alıyorsa, o zaman Meniere hastalığı söz konusu olur.

Endolenfatik kanaldaki ödemin meydana gelişinde iki olasılığı vardır. Bu olasılıklar salgılamada artma ve emilmede azalmaktadır. .

Meniere hastalığı diyabet, hiperlipoproteinemi, fazla tuz alınması, allerji, fazla sigara içilmesi ve sifilistirine (frengi) yol açabilmektedir.

Endolenfatik kesesi körlenmesi olan kişilerde, yukarıda sayılan hastalılar, emilme ve salgılama arasındaki nazik dengeyi bozar ve sonuç olarak, kohlear hidrops (İçkulak kanalı içindeki sıvının basıncının artması) meydana gelir.

Belirtileri

Meniere hastalığının belirtileri, kulaklarda dolgunluk ve basınç hissi, kulak uğultusu, pes seslere ilişkin işitme kaybı, krizler halinde gelen baş dönmesi nöbetleridir.

Tedavi

Meniereli hastalarda tedavinin ilaç ve cerrahi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Tedavi Yöntemleri şöyledir:

İLAÇ TEDAVİSİ

İlaç tedavisi nöbet sırasında ve nöbetler arasında olmak üzere iki ayrı bölümde incelenmektedir.

Nöbet Sırasında Tedavi

Hasta hastaneye yatırılır. Serum içinde antihistaminikler, B ve C vitaminleri, vazodilatatörler (damar genişletici) verilir. Genellikle üç gün içinde nöbetler geçer.

Nöbetler Arasında Tedavi

• a) Hasta ideal kilosuna getirilmeye çalışılır. Karbonhidrat ve yağdan fakir, proteinden zengin bir gıda rejimi uygulanmalıdır. Fazla tuz ve su kısıtlanır.
• b) Sigara kesin olarak yasaklanır.
• c) Adale egzersizleri önerilir.
• d) Gıda ve ilaç alerjisi varsa, elimine edilir.
• e) Deksamezon ile kür yapılır. Üç gün süre ile günde iki defa 4 mg tablet şeklinde verilir.
• f) Potasyum kaybını en düşük seviyede tutarak, diürezi (İdrar sökümü) sağlayan hidroklorodiyazitten 1 kapsül verilir.
• g) Antihistaminik tedavi verilir.
• h) Trankilizan (yatıştırıcı) olarak, diyazem ve benzerleri, günde 4 defa 5 mg. olarak verilir.
• I) Yüzde 95 oksijen ve yüzde 5 karbondioksit karışımı dakikada 5 litre olmak üzere 30 dakika süre ile verilir ki, iç kulak kan dolaşımını arttırdığı ve endolenfin (iç sıvı) emilmesinde yararlı görülmektedir.

CERRAHİ TEDAVİ

Cerrahi yöntemi ilaç tedavisiyle sonuç alınamayan vakalarda uygulanabilmektedir.  

Bening Paroksismal Pozisyonal Vertigo

Belli pozisyonlarda baş dönmesinin ortaya çıkmasıdır ve baş dönmesinde en sık rastlanan sebeptir.

Perilenf (İçkulak) Fistülü

Uzun süren kulak iltihabının bir sonucu olarak, orta kulak ile iç kulak arasında bir yol oluşmasıdır. Bu da baş dönmesine sebep olabilir.

Kronik otit komplikasyonlarına bağlı olarak oluşabilen iç kulak iltihapları da baş dönmesinin nedenlerindendir.

SANTRAL (BEYİN)

SEBEPLİ VERTİGOLAR

• a) Vertebro baziller iskemi (Beyne enseden giren damarlarda iskemi),
• b) Beyin sapı iskemisi ve enfaktı,
• c) Beyincik enfaktı,
• d) Temporal lop ve oksipital loblara ait bazı lezyonlar: Beyin sapı tümörleri özellikle pons ve orta beyin, daha az sıklıkla medulla yerleşimli gliomlar sebebiyle olabilir.
• e) Vertobro basiller yetmezlik: Vertebro baziller yetmezlik, 50 yaş üzerinde görülen bir vertigo sebebidir. Labirent, beyin sapı veya her ikisinin birden iskemisine bağlı gelişebilir. Belirtileri rastlanma sıklığı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Belirtiler                                 Görülme Sıklığı

Vertigo                                              48

Görsel halüsilasyon                          10

Düşme atakları                                  10

Viseral algılar                                     8

Görme alanı defektleri                       6

Çift görme                                          5

Baş ağrısı                                          3                     

1. f) Migren: Migren hastalarında yüzde 54 oranında vertigo ve dengesizlik görülebilir bunun dışında taşı tutması, kulak çınlaması, işitme kaybı, fono fobi gibi diğer belirtiler eşlik eder.

DİĞER NEDENLER

Bazı ilaçlar denge sistemini etkileyerek baş dönmesi yapabilmektedir.

Ayrıca, boyuna yapılan travmalardan sonra, yumuşak doku hasarına bağlı olarak, baş dönmesi ve dengesizlik ortaya çıkabilir. Hastalar bu durumu başta hafiflik, hissi yüzme hissi, sallanma hissi, kesin olmayan şekillerde tarif edebilirler.

Boyun yumuşak dokularından, yalnızca boyun çevresi kaslar ve eklem kapsüllerinin denge çekirdeklere sınırlı bir uyarım gönderdiği unutulmamalı ve hastada mutlaka içkulak travması, psikolojik vertigo ve temarus ekarte edilmelidir.

Baş dönmesi şikâyetiyle hastanelerdeki kulak burun boğaz polikliniğine başvuran hastalara öncelikle tam bir kulak burun boğaz muayenesi yapılır, hastadan iyi bir hikâye alınır. Hastanın verdiği hikâyede baş dönmesinin meydana geliş şekli, süresi, işitme kaybının olup olmaması, işitme kaybı var ise tek taraflı veya iki taraflı olması, birlikte bulantı ve kusmanın eşlik edip etmemesi gibi detaylar önemlidir.

Hastanın anlattıklarının hastalığın santral (beyin) veya periferik (kulak) merkezli olup olmadığı yönünde fikir verebilmektedir.

Eğer vertigoya, baş dönmesi, bulantı ve kusma eşlik ediyor ve baş dönmesi geldiği zaman uzun süre devam ediyorsa kulakla ilgili olma ihtimali yüksektir. Eğer vertigoya bulantı ve kusma eşlik etmiyor, baş dönmesi kısa sürüyor ve beraberinde nörolojik belirtiler de var ise beyin nedenli olabileceği düşünülür. Daha sonra hastaya, işitme testi incelemesi yapılır. Bu incelemede tek taraflı sinirsel tip işitme kaybı var ise beyin MR ile değerlendirilir.

Çünkü tek taraflı işitme kayıplarında, beyinsel neden göz ardı edilmemelidir.  Ayrıca hastaya tam bir biyokimyasal inceleme, tam kan tetkikleri yapılmalıdır. Yine hasta kardiyolojik yönden incelenmeli (EKG ve EKO), tiroid fonksiyon testlerine bakılmalıdır. Kulakla ilgili denge testleri yapılmalıdır. Tüm bu incelemelere rağmen, baş dönmelerinin çoğunun nedeni bulunamaz. Bu arada baş dönmesinin psikolojik nedenlerinin de göz ardı edilmemesi gerekir.

Tedavisi

Baş dönmesiyle gelen bir hastaya yaklaşırken, önce hastayı psikolojik yönden rahatlatmak gerekmektedir.

Örneğin loş bir odada hasta yatırılır, muhtemel nedenlere yönelik ilaçlar verilir. Bunlar damar genişletici ilaçlardır. Ayrıca bulantı ve kusması varsa kusmayı önleyen ilaçlar başlanır. Yine dramamine (mide bulantısını azaltan ilaç) tedavisi verilir. Eğer hadise kronik otit komplikasyonuna bağlı gelişmiş ise buna yönelik operasyon yapılır. Hadise menier hastalığına bağlı ise önce yukarıda belirttiğimiz tıbbi tedaviler denenir. Buna rağmen cevap alınamaz ise denge sinire yönelik cerrahi tedaviler denenebilir.